IBAIEN LURRALDEA | GASOLINOA
Barakaldo ibai artean egituratuta dago: Nerbioi-Ibaizabal, Kadagua
eta Castaños-Galindo. Haien erdian, ibar atseginak, basoak eta
mahastiz betetako mendi-hegalak zeuden lekura industria eta
hazkunde demografikoa iritsi ziren XX. mendean, eta Gasolino
izeneko txalupa motordun xumea izan zen bi aldeak lotzen zituen
ohiko garraiobidea, itsasadarra topaleku eta ibaiertzak hirieraldaketaren eredu bihurtuko zituzten zubiak egingo zirenik inork
susmatzen ez zuen garaian.
Hainbeste joan-etorriren ondorioz, txalupak ur bihurtu dira, eta bi ibaiertzak senidetu
Juan Zubileta, Barakaldoko Zubileta auzokoa, 1519an Magallaesekin
itsasoratu ziren 265 marineletako bat izan zen. Magallaes Filipinetan
hil ondoren, Juan Sebastian Elkano izan zen espedizioko buru, eta
lehen mundu-bira amaitu zuten gutxietako bat izan zen Zubileta
MINERAL-ZAMALEKUAK
Zamaleku hau 1875ean diseinatu zuen A. Marco Martínez
ingeniariak, eta Franco-Belga sozietateak inauguratu zuen 1886an,
bertako ustiategietan erauzitako minerala ateratzeko. Ibaiertzean,
hainbat enpresatako antzeko beste instalazio batzuekin batera,
burdina nagusi izan zen iraganaren sinbolo eta aisiaren eta
atsedenaren inguruan antolatutako orainaren ikono bihurtu da
zamalekua, itsasadarra espazio publiko gisa berreskuratu baita.
Hainbat urtetan mendia uretara atera ondoren, ibaiaren ertzean egarri dagoen animalia dirudi gaur egun zamalekuaren profilak
Zamaleku ugari zeuden itsasadarrean. Hainbat trenbidetan zehar
(trenbide bakoitza bere konpainiarena zen) ustiapen-eremuetatik
ontziratze-eremuetaraino iristen zen minerala kargatzeko erabiltzen
ziren. Isurtzeko mutur bat (vertedera izenekoa) baliatuta, burdina
itsasontzietara irauli eta Europako siderurgietara bidaltzen zen
itsasoz, zuzenean gure lurraldean prozesatzen hasi aurretik. XIX.
mendearen amaieran, 20 zamaleku baino gehiago zeuden
ibaiertzean, eta 30.000 tona inguru ateratzen ziren egunean.
LABE GARAIAK
Faktoria handi hau 1902an sortu zen Altos Hornos de Vizcaya
izenarekin, eta lurraldeko hainbat enpresa siderometalurgikoren
bat-egitearen emaitza izan zen. Garai hartako teknologia berritzailea
erabiltzen zuen (hala nola Bessemer bihurgailua), eta instalazioak
Barakaldon eta Sestaon zituen. Halaber, meatze- eta industriaustiategiak ere bazituen, beste probintzia batzuetan. Laurogeiko
hamarkadako birmoldaketa latzaren ondoren, 1996an amaitu zuen
jarduera.
Bizkaiko Labe Garaiek Bilbo osoa argiztatzen zuten, oxidoa, grisak eta ezkutuko urak nagusi ziren eta gaur egun gaindituta dagoen industria-garaian
Bessemer prozesua frantziar jatorriko Henry Bessemer
britainiarrak asmatutako prozedura berritzailea izan zen. Altzairua
pilaka ekoizteko erabili zen, eta modu merke samarrean
desagerrarazten zituen burdinaren ezpurutasunak.
Bessemer bihurgailua garai hartako teknologiaren sinboloa da,
funtsezkoa izan baitzen Nerbioiko siderurgian, patenteekin arazoak
izan bazituen ere.
PERTSONAK ETA LURRALDEA
XIX. mendearen amaieran, Barakaldok atzean utzi zituen Antzinako
Erregimeneko herri baten ezaugarriak, eta eraldaketa demografiko,
sozial eta kultural handia bizi izan zuen industriari esker. Gainera,
XX. mendean iritsi ziren langile ugariek areagotu egin zuten
eraldaketa hori, laurogeiko hamarkadan desindustrializazioa hasi
zen arte. Fabriketan lan-txanden sirena-hotsak ezartzen zuen
erritmoak eragina zuen hiriaren eguneroko martxan, XXI. mendean
hiria espazioarekin adiskidetu eta hiri garaikide ireki baten berezko
jasangarritasunarekin bat egin zuen arte.
Sirenaren eta tximiniaren erritmoan berritu eta handitu zen Barakaldo. Eta burdinaren gorriarekin. Orain, berriz, urarekin, berdearekin eta keinu adeitsuarekin, hiriak bizirik dirau, jendea euskarri duela
Barakaldo leku estrategikoan (Portugaleteko eta Bilboko hiribilduetako merkatuen artean) eta Balmasedara zihoan Errege Bidean zegoenez, nabigaziorako aproposa zenez (itsasoaren ondoan kokatua eta ibaiez inguratua) eta baratzeak eta ustiategiak ezartzeko lur emankorrak zituenez, elizatea pertsonen harrera-leku izan zen hasiera-hasieratik.
Industriak XIX. mendean izan zuen gorakadarekin eta indar ekonomikoarekin batera, biztanleria ugaldu egin zen, eta XX. mendeko goren aldian 100.000 biztanle baino gehiago izatera iritsi zen. Ondoren, kopurua egonkortu egin da egungo zifretan. Elkargune-izaera galdu gabe, Barakaldok bere funtsari eusten eta aldaketetara egokitzen jakin du, eta hiri atsegina eta kosmopolita da gaur egun.
